O‘ZBEK TILIDA O‘ZLASHTIRMA NUTQ VA GAP
Keywords:
o‘zga nutq, ko‘chirma nutq, o‘zlashtirma nutq, matn, mikromatn, makromatn, muallif nutqi, xabar manbai, eshitilganlik semasi, sintaktik vosita, morfologik vosita, nutq fe’li, til qurilishi, tejamkorlik.Abstract
O‘zbek tilida o‘lashtirma nutq deganda ko‘chirma gapdan sintaktik va morfologik yo‘l bilan hosil bo‘luvchi o‘zlashtirmalik nazarda tutiladi. O‘zlashtirmalikning birinchi turida ko‘chirma gap ham shaklan ham mazmunan o‘zgarishga uchraydi. Ko‘chirma gap shaklan birikma aniqrog‘i birikmali to‘ldiruvchiga aylanadi. Shunga ko‘ra fikr anglatuvchi til birligi murakkab tushuncha bildiruvchi birikma shaklini oladi. Muallif gapida esa bayon nohissiy bo‘lganda faqat uning kesimi vazifasidagi fe’l (de+di, de+gan edi, de+r edi va b.)ning o‘zagi o‘zgaradi (ayt+di, ayt+gan edi, ayt+ar edi va hokazo).
References
Зикриллаев Ғ.Н. Руҳ ва тил. Тошкент: Фан, 2018.
Иминов А. Ўзлаштирма гап борми? Ўзбек тили ва адабиёти журнали. 1990, 3-сон.
Номозов К., Йўлдошев Б. “Ўзлаштирма гап борми?” мақоласини ўқиб. Ўзбек тили ва адабиёти журнали. 1993, 4-сон.
Назарова Х. Эски ўзбек ёзма ёдгорликларида кўчирма гапларнинг қўлланиши. Тошкент, 1959.
Ғуломов А., Асqарова М. Hозирги ўзбек адабий тили. Синтаксис. Тошкент, “Ўқитувчи”, 1987.
Рўзиев Я.Б. Немис адабий тилида ўзлаштирма нутқ. International Scientific and Practical Conference "Modern philological paradigms: interaction of traditions and innovations II", www.myscience.uz. 18.03.2022, p. 72-77
Рўзиев Я.Б. Ўзбек тилшунослигида кўчирма ва ўзлаштирма нутқнинг талqину тавсифи. БухДУ илмий ахбороти. – Бухоро: БухДУ, 2022. -№ 4-cон. 68-77-б.
