OGAHIY TARIXIY ASARLARIDA TAJNISI MUHARRAF VA SAJ’ HOSIL QILISHDA LUGʻAVIY IMKONIYATLAR
Abstract
Ogahiy tarixiy asarlari ayni paytda badiiy yoʻsinda asar ekanini unda oʻzbek mumtoz poetikasining eng goʻzal namunalari mavjudligi ham koʻrsatadi.
Shulardan biri tajnisi muharraf ‒ harfiy tajnis hosil qilish. Bunda jumlada qoʻllanilgan soʻzlar asos harflar e’tibori bilan shakldosh boʻlib, harakatlar va nuqtalar miqdori kabi jihatdan farqlanadi. Masalan, usrat ثشسع (qiyinchilik) va ishrat ثششع soʻzlari harakatlari va nuqtalar miqdori bilan farq qilib, asos harflari bir bir xil: ―Masrat qonunining avtori hasrat zaxmasidin uzulub, ishrat shohidining suvrati usrat kisvatida pinhon boʻldi”. (RD, 247b) E’tibor qaratsak, ushbu parchada bundan tashqari bir necha badiiy san’at namunasi mavjud. Jumladagi masrat, hasrat, ishrat, suvrat, usrat, kisvat soʻzlari qofiyadoshligi ichki ohangdoshlikni ta’minlagan boʻlsa, qonun, avtor soʻzlari musiqa terminlari sifatida; hasrat, zaxma tibbiyot atamalari sifatida tanosubni, suvrat, kisvat zidligi tazodni hosl qilmoqda.
References
FI – Shir Muhmmad Mirab Munis and Myhmmad Riza Agahi. Firdavs al-iqbal: History of Khorezm / Edited by Yuri Bregel. T.J. Brill–Leiden–New York–Kobenhavn–Koln, 1988.
RD – ٔىٗذىا ضاٝس OʻzR FA Sharqshunoslik instituti. №5364/II. 246a-364a-varaqlar.
ZT – خٝسا٘خىا ةذبر OʻzR FA Sharqshunoslik instituti. 821/ III. 386a-435a-varaqlar.
GD – جىٗد ِشيگ Oʻz RFA Sharqshunoslik instituti, №7572.
