MILLIY DAVLAT SUVERENITETIGA BEVOSITA TA’SIR KO‘RSATUVCHI OMILLAR
Keywords:
globallashuv, davlat, suverenitet, milliy davlat, tashqi qarz, anklav va eksklav, tabiiy resurs, xalqaro tashkilot, harbiy salohiyat, intellektual salohiyat.Abstract
Ushbu maqolada globallashuv sharoitida milliy davlatlar suverenitetiga bevosita ta’sir ko‘rsatuvchi omillar siyosiy-falsafiy jihatdan tahlil qilingan bo‘lib, bunda tashqi qarz, xalqaro tashkilotlarga a’zolik, tabiiy resurslarning yetishmasligi, anklav va ekslav hududlarning mavjudligi, qo‘shni davlatlar harbiy salohiyatining yuksalishi, iqtisodiy sanksiyalar qo‘llanishi, avtonom hududlarning mavjudligiga alohida e’tibor qaratilgan. Chunki Globallashuv taqdim etayotgan imkoniyatlar davlatlar suverenitetini mustahkamlash barobarida uni sekin asta yemirishga ham olib kelmoqda. Ayniqsa, endi rivojlanayotgan mamlakatlar xalqaro global kuchlarning geosiyosiy, geoiqtisodiy, geomafkuraviy “o‘yin”lari “qurboni”ga aylanish ehtimoli tobora oshib bormoqda. Bunda milliy davlatlar o‘z suverenitetiga, avvalo, bevosita ta’sir qiluvchi omillarni aniqlab olishi va kerakli profilaktik choralarni ko‘rib qo‘yishi dolzarb ahamiyat kasb etmoqda. Buning uchun mamlakat intellektual salohiyatini yuksaltirish globallashuv jarayonlarida teng ishtirok qilish darajasiga ko‘tarilishga va milliy davlat suverenitetini mustahkamlashga xizmat qiladi. Chunki bugungi kundagi rivojlangan davlatlarning tarixiy rivojlanish bosqichiga nazar tashlasak bunda ilm-fan borasida qo‘lga kiritilgan yutuqlarning o‘rni borligiga guvoh bo‘lamiz. Shuning uchun ham mamlakat intellektual salohiyatining yuksakligi suverenitetga salbiy ta’sir qilishda vosita sifatida foydalanish mumkin bo‘ladigan omillar imkoniyatini cheklaydi.
References
Бек У. Что такое глобализация? — М.: Прогресс-Традиция, 2001; // Bek U. What is globalization? - M .: Progress-Tradition, 2001;
Болдуин Р. Великая конвергенция: информационные технологии и новая глобализация. – М.: Дело, 2018; // Baldwin R. The Great Convergence: Information Technology and the New Globalization. – M.: Delo, 2018;
Гидденс Э. Ускользающий мир: как глобализация меняет нашу жизнь. – М.: Весь Мир, 2004; // Giddens E. The elusive world: how globalization is changing our lives. - M.: Ves Mir, 2004;
Cory J., Petro M. Globalization vs.National Sovereignty. – Fort Leavenworth, Kansas, 2017;
Julian G. Ku and John Yoo, Globalization and Sovereignty, 31 Berkeley J. Int’l L. 210 (2013).
Делягин М.Г. Конец эпохи: осторожно, двери открываются! Том I., Том II Общая теория глобализации. – М.: Книжный мир, 2019; // Delyagin M.G. End of an era: watch out, the doors are opening! Volume I., Volume II General Theory of Globalization. – M.: Knizhny Mir, 2019;
Исаев И.А. Суверенитет: закрытое пространство власти. – М.: Проспект, 2017; // Isaev I.A. Sovereignty: closed space of power. – M.: Prospekt, 2017;
Грачев Н.И. Происхождение суверенитета: Верховная власть в мировоззрении и практике государственного строительство традиционного общества. – М.: Зеркало-М, 2009; // Grachev N.I. The origin of sovereignty: Supreme power in the worldview and practice of state-building traditional society. - M.: Mirror-M, 2009;
Азроянц Э. А. Глобализация: катастрофа или путь к развитию? Современные тенденции мирового развития и политические амбиции. – М.: Новый век. 2002; // Azroyants EA Globalization: catastrophe or path to development? Modern trends in world development and political ambitions. – M.: New century. 2002.
Otamuratov S. Globallashuv: millatni asrash mas’uliyati (siyosiy-falsafiy qirralari). T.: O‘zbekiston, 2018; // Otamuratov S. Globalization: the responsibility of protecting the nation (political-philosophical aspects). T.: Uzbekistan, 2018;
Paxrutdinov Sh. Tahdid – halokatli kuch (maqola va ma’ruzalar to‘plami). T.: Akademiya, 2001; // Pakhrutdinov Sh. Threat is a destructive force (a collection of articles and lectures). T.: Academy, 2001;
G‘oyibnazarov Sh. Xalqaro terrorizm: ildizi, omillari va manbalari. T.: O‘zbekiston, 2013; // Goyibnazarov Sh. International Terrorism: Roots, Factors and Sources. T.: Uzbekistan, 2013.
Safoev S. Markaziy Osiyodagi geosiyosat. T.: Jahon iqtisodiyoti va diplomatiya universiteti, 2005; // Safoev S. Geopolitics in Central Asia. T.: University of World Economy and Diplomacy, 2005;
O‘zbekiston Respublikasi Moliya vazirligining «O‘zbekiston Respublikasi davlat qarzi holati va dinamikasi sharhi 2021 yil uchun» qo‘llanmasi. T.: 2022; // The manual of the Ministry of Finance of the Republic of Uzbekistan "Review of the state and dynamics of the state debt of the Republic of Uzbekistan for 2021". T.: 2022;
Stokgolm Xalqaro tinchlikni tadqiq etish instituti rasmiy veb sahifasi - https://www.sipri.org/yearbook/2020; // The official website of the Stockholm International Peace Research Institute - https://www.sipri.org/yearbook/2020;
Ro‘zioxunov A. Sanksiyalar nega kerak va ular qanday ta’sir o‘tkazadi - https://m.kun.uz/uz/news/2018/09/02/sankcialar-nega-kerak-va-ular-kandaj-tasir-utkazadi // Ro‘ziokhunov A. Why sanctions are needed and how they affect - https://m.kun.uz/uz/news/2018/09/02/sankcialar-nega-kerak-va-ular-kandaj- affects
Hamroyev S.S. Mamlakat intellektual salohiyatini rivojlantirish davlat suverenitetini globallashuv tahdidlaridan himoya qilish omili. Falsafa va hayot xalqaro jurnal №SI-1 | 2021. 114-120. // Khamroev S.S. Development of the country’s intellectual potential is a factor in protecting state sovereignty from the threats of globalization. Philosophy and life. №SI-1 | 2021. 114-120.
